تولید فیلم و انیمیشن، یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که کشورها و فرهنگ‌های مختلف، می‌توانند از طریق آن‌ها، علاوه بر محکم کردن علقه های وطنی، به ارائه فرهنگ خود در عرصه‌های بین‌المللی بپردازند. در همین راستا، محققان کشور، منطق‌الطیر عطار نیشابوری را ازلحاظ ظرفیت‌های تولید انیمیشن بررسی کرده‌اند.

به گزارش ایسنا، بیش از ۱۰۰ سال از تهیه فیلم‌ و انیمیشن از داستان‌های مصور در جهان می‌گذرد و بیش از ۸۰ سال است که مجلات «کمیک کلاسیک» با هدف بازسازی آثار کلاسیک ادبیات جهان، در کشورهای صـنعتی ترجمـه و هم‌زمان منتشر می‌شوند.

آفرینش این‌گونه آثار برای کشور مبدأ نوعی هویت نیز به وجود می‌آورد؛ به‌گونه‌ای کـه شیوه طراحی کارتون استریپ ها در فرانسه و آمریکا کاملاً متفاوت است و هر دوی این روش‌ها با شیوه طراحی‌های آلمانی‌ها تفاوت دارد. پس از گذشت مدتی از تقلید کشورهایی مانند ایتالیا، ژاپن و هند از کمیک استریپ و انیمیشن‌های آمریکا و انگلستان، آن‌ها نیز به فکر احیای هویت و فرهنگ و بازسازی اسطوره‌ها و افسانه‌های سنتی خـود افتادنـد.

اما به گفته متخصصان، پراکنده‌کاری‌ها در آفرینش انیمیشن در ایران باعث شده است که این هنر در کشور ما به شکل یک مکتب هویـت نیابد. هرچند کوشش هنرمندان اقتباس گر و پویانما (انیماتور) در سال‌های اخیر در مرکـز هنـری صـبا، استودیو آریا، شبکه پویا و امثال آن با تولید مجموعه‌هایی مانند شکرستان، پهلوانان، فرزنـدان آفتـاب و فیلم‌های سینمایی تهران ۱۵۰۰، شاهزاده روم، رستم و سهراب و فهرست مقدس، جای بسی امیدواری دارد، ولی بی‌شک ارتقای کیفیت و کمیت انیمیشن ایرانی به کوشـش و خلاقیت‌های بیشتری در سه حوزه فنی و هنری و ادبی نیازمند است و در این راستا به‌کارگیری ادبیات غنی کشور ما، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

در همین رابطه، یکی از محققان کشور از دانشگاه حضرت معصومه (س) قم، در مطالعه‌ای به بررسی ظرفیت‌های اقتباس پویانمایی یا انیمیشن از کتاب منطق‌الطیر عطار نیشابوری پرداخته است.

در این مطالعه، طیبه پرتوی راد، استادیار گروه آموزشی زبان انگلیسی و مطالعات اسلامی دانشگاه حضرت معصومه (س) قم کوشیده است به روش توصیفی تحلیلی، عناصر ساختاری متون دراماتیک مانند سـاختار نمایشـی، شخصیت‌پردازی، صحنه‌پردازی و گفت‌وگو را با رویکرد ژانری و تمرکز بـر گونه انیمیشن بررسی کرده و ظرفیت‌های اقتباسی منطق‌الطیر را در این قالـب بیـان کنـد.

یافته‌های این محقق نشان می‌دهد که منطق‌الطیر از ساختار منسجم داستانی مطلوبی برای بیان نمایشی برخوردار است. این کتاب همچنین با داشتن ویژگی‌های حرکتـی و تصویری و تخیلی، دارای متن مناسبی برای فیلمنامه انیمیشن است. به‌علاوه وجود شخصیت‌های پیچیده و جذاب نمادین، تنوع رنگ و حرکت، وجود مکان و زمان‌های مختلف و گوناگون در سفر و مواردی از این قبیل، از دیگر ظرفیت‌هایی است که جنبه‌های تصـویری این متن را برای اقتباس انیمیشن تقویت می‌کند.

پرتوی راد در این خصوص می‌گوید: «هر نویسنده و متخصـص حرفه‌ای می‌داند کـه قالب‌های نمایشی متفاوت، ویژگی‌ها و محدودیت‌ها و توانایی‌هایی دارند که باید به آن‌ها توجـه شـود تـا محصـول خروجـی آن‌ها ارزشمند باشد. فیلم‌نامه مهم‌ترین عنصر فیلم است و بکربودن موضوع، خلق شخصیت‌های ویژه، ارائه مکان‌های خـاص و وحدت زمان و مکان از جذابیت‌های فیلم‌نامه بـه شـمار می‌روند کـه منطق‌الطیر همه آن‌ها را داراسـت. داسـتان در منطق‌الطیر سرشار از حرکت و کنش است که افزون بر ایجاد ضرباهنگ مناسب، در تطابق با یک داستان نمایشی، عمل و عکس‌العمل مورد نیاز درام را به‌خوبی تأمین می‌کند».

به گفته این محقق، «نقـاط فـراز و فـرود منطق‌الطیر بـا تعلیـق و هیجـان همـراه اسـت. پایـان غافلگیرکننده آن نیز جذابیت‌های فراوانی به داستان بخشیده است و می‌توان از آن در پرداخت یک داسـتان نمایشـی در قالب پویانمایی نهایت بهره‌برداری را کرد. طراحی شخصیت‌ها – در قالب پرندگانی با رفتار و اعمـال انسـانی – و بیـان ویژگی‌های فردی و شخصیتی آن‌ها با نشان دادن حالت چهره و اشارات، به تصویر کشیدن کشمکش درونی و بیرونـی آن‌ها، حرکت شخصیت‌ها، حرکت دوربین و تنوع نماهای مختلف (به‌ویژه در پرواز و گذشتن از وادی‌های مختلف) به شکلی است که می‌توان آن‌ها را همراه با نورپردازی، رنگ پردازی، موسیقی، ترکیب‌بندی و تقطیـع و میزانسـن، در یک نسخه نمایشی در چارچوب پویانمایی به بهترین شکل به عینیت درآورد و در قالب نسخه‌ای اقتباسی وجوه مختلف هنری این اثر را در ساختار و محتوا به کامل‌ترین شکل به نمایش گذاشت».

این یافته‌ها در فصل‌نامه «متن شناسی ادب فارسی» متعلق به معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه اصفهان منتشر شده‌اند.

انتهای پیام