نویسنده فیلمنامه «بی‌بال پریدن»؛ روایت تولد تا مرگ زنده‌نام قیصر امین‌پور، از شیوه نگارش و دلایل عدم تولید این سریال توسط مسئولان صداوسیما با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری درباره لزوم توجه و معرفی چهره‌های فرهنگ و هنر انقلاب به نسل جوان گلایه کرد.

تقویم فرهنگی کشورمان در روز دوم اردیبهشت بازتاب‌دهنده‌ سالروز تولد مردی است که در جریان شعر معاصر بی‌هیچ تردیدی یکی از قله‌نشینان رفیع آن به‌شمار می‌رود. مردی که با نخستین جرقه‌های شکل‌گیری اعتراض مردمی به رژیم ستم‌شاهی و بعد در جریان انقلاب و به فاصله کوتاهی هم‌زمان با شکل‌گیری حماسه هشت سال دفاع مقدس، خود و قلمش نقش بارزی در شکل‌گیری مفهومی داشت که امروز از آن به‌عنوان ادبیات متعهد یاد می‌کنیم.

مردی که برای کودک و نوجوان نوشت و قلمش را بعد از آن نثار بزرگسالان کرد. مردی که جریان و جنبش ادبی ادبیات حوزه هنری به او بسیار مدیون است. زنده‌نام قیصر امین‌پور، شاعری که بی‌هیچ تردیدی رد پایش در جریان ادبیات و شعر معاصر غیرقابل‌انکار است و فقدانش به واسطه عمر کوتاهش یکی از دریغ ها و افسوس‌های امروز جامعه ادبی کشورمان است.

هرسال به واسطه سالروز تولد و درگذشت زنده‌نام قیصر امین‌پور مطالب فراوانی نوشته می‌شود؛ اما این‌بار مسئله دیگری با نام قیصر امین‌پور گره‌خورده است و آن نوشتن فیلم‌نامه زندگی این شاعر بلند آوازه از تولد تا مرگ برای تولید سریال تلویزیونی توسط نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی کشورمان سیف‌الله احمدی است که متأسفانه با وجود تلاش‌های فراوانش مورد وثوق و توجه مسئولان صداوسیما برای تولید آن به این بهانه قرار نگرفت که نگاه صدا و سیما در تولید آثار سریالی مبتنی بر نگاه‌های مناسبتی است.

حال به واسطه سالروز تولد این شاعر بلندآوازه از یک‌سو و از سوی دیگر فقدان تولید آثار ماندگار در مورد چهره‌های فرهنگ و هنر کشورمان در حوزه تولیدات تلویزیونی و سینمایی که از یک‌سو بارها در فرمایشات و منویات مقام‌معظم رهبری به‌ویژه برای آشنایی نسل جوان و نوجوان انقلاب بر آن تاکید شده‌است و از سوی دیگر به عنوان بخشی از مطالبه جامعه مخاطبان نیز شناخته می‌شود با سیف‌الله احمدی درباره فیلم‌نامه منتشرشده اثر او با نام بی‌بال پریدن و دلایل عدم تولید مجموعه تلویزیونی این اثر به گفت‌وگو نشستیم.

بیشتر از نگاه عمل گرایانه، شعار می‌دهیم

سیف‌الله احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهارکرد: همواره در حوزه تولید آثار فاخر در مدیوم سینما و تلویزیون بارها بر این نکته تاکید شده‌است که نویسندگان و تولیدکنندگان آثار تصویری در تولید آثارشان شخصیت‌های تاثیرگذار معاصر به‌ویژه در عرصه فرهنگ و هنر را مدنظر قرار دهند.

وی گفت: متأسفانه اغلب این‌ها فقط در حد حرف و شعار است و کمتر می‌توان در حوزه چهره‌های فرهنگ و ادب معاصر کشورمان به‌ویژه سال‌های بعد از انقلاب اثری را پیدا کرد که درخور شخصیت آن‌ها در قالب سریال تلویزیونی و یا فیلم سینمایی و اثری شایسته و جریان‌ساز باشد.

وی افزود: بعد از مطالعه و تحقیق از روی علاقه و تأکیدات مقام‌معظم رهبری نسبت‌به شخصیت و جایگاه شعر زنده‌نام قیصر امین‌پور و تاثیرگذاری او در جریان شعر انقلاب تصمیم گرفتم تا فیلم‌نامه زندگی این شاعر ادبیات متعهد معاصر کشورمان را از تولد تا زمان مرگ به رشته تحریر درآورم.

تردیدی در این مسئله وجود ندارد که نوشتن فیلم‌نامه درباره یک شخصیت نیازمند اطلاعات مختلفی از نحوه زیست، زندگی، تاثیرگذاری و جریان‌سازی اجتماعی بر آن شخصیت است؛ اما متأسفانه حتی در مورد شاعران بلندنام و تاثیرگذار در جریان تاریخ معاصر کشورمان نیز چندان نمی‌توان آثار متقن و اطلاعات دقیقی را پیدا کرد.

وی ادامه داد: به‌همین سبب برای من کتاب‌هایی که درباره قیصر امین‌پور به رشته تحریر درآمده بود و همچنین صحبت با خانواده و نزدیکان او به‌عنوان اصلی‌ترین منبع برای بدست آوردن اطلاعات از این شاعر بلند آوازه کشورمان در اولویت قرار گرفت. هر چند در این مسیر نیز متأسفانه تعدادی از دوستان صمیمی و نزدیک قیصر امین‌پور دار فانی را وداع گفته بودند و این نیز کار را سخت‌تر می‌کرد.

صدا و سیما فیلمنامه زندگی امین‌پور را نپذیرفت و گفت به دنبال کارهای مناسبتی هستیم!

احمدی درباره روند تحقیق و پژوهش جهت نگارش فیلم‌نامه بی‌بال پریدن یادآور شد: بیش‌از دو سال کار تحقیقی و پژوهشی صرفاً برای بدست آوردن اطلاعات از نحوه زیست و زندگی قیصر امین‌پور از کودکی تا زمان مرگش در مسیر نگارش این فیلم‌نامه را پشت سر گذاشتم. با واسطه و بی‌واسطه با همسر، دختر، معلم، همکاران و دوستان قیصر امین‌پور گفت‌وگو کردم و همچنین در حوزه مطالعات پژوهشی و کتابخانه‌ای نیز تمامی آثار مکتوبی که درباره او چه در حوزه زندگی و چه درباره شعرش منتشر شده بود را مطالعه کردم.

نویسنده فیلم‌نامه بی‌بال پریدن تصریح کرد: در نهایت بعد از دو سال کار و تحقیق و پژوهش فیلم‌نامه بی‌بال پریدن را برای قالب سریال تلویزیونی تولید کردم با این امید که ساخت این سریال مورد حمایت صداوسیما قرار بگیرد تا به این واسطه مردم به‌ویژه نسل جوان امروز که کمتر شاعران جریان انقلاب و ادبیات متعهد کشور را می‌شناسند بتوانند با چنین چهره‌های تاثیرگذاری آشنا شوند. در این مسیر مدیرکل صداوسیمای خوزستان نیز بسیار پیگیر بود اما متأسفانه دوستانی که در راس امور در پایتخت حضور داشتند استقبالی از این فیلم‌نامه نداشتند و تاکید کرده‌اند که به‌دنبال فیلم‌نامه‌های مناسبتی هستند.

بی مهری مسئولان صدا و سیما من را به سمت چاپ کتاب سوق داد

این پژوهشگر و نویسنده تاکید کرد: فیلم‌نامه بی‌بال پریدن با توجه به آنکه بازه زمانی کامل زندگی شخصیتی چون قیصر امین‌پور را در بر می‌گیرد دارای خط داستانی واحد و فرازوفرودهای مختلفی است که مهم‌ترین ویژگی‌های زیست و زندگی زنده‌نام قیصر امین‌پور را به خود اختصاص داده است. به‌ویژه تلاش‌های این شاعر بلندآوازه در حوزه شعر انقلاب و دفاع مقدس و تاثیرگذاری در جریان‌سازی ادبیات متعهد به وسیله او را در این اثر مورد روایت قرار دادم.

بخشی دیگر از این فیلم‌نامه به تاثیرگذاری اجتماعی قیصر امین‌پور، اشعارش و نگاه ادبی او به مفهوم انقلاب و دفاع مقدس بازمی‌گردد. اما متأسفانه صداوسیما به من گفت که این اثر در ژانر و گونه‌ای نیست که ما روی آن سرمایه‌گذاری کنیم و ما به‌دنبال کارهای مناسبتی هستیم.

احمدی گفت: شاید باید یک کار بی خط داستانی و بدون تحقیق و پژوهش صرفاً با محوریت کرونا که این روزها نگاه مناسبتی در تولید آثار به آن می‌شود را می‌نوشتم و مثل بسیاری دیگر از آثار تلویزیونی که این روزها ساخته می‌شود به مدیران صداوسیما و تحویل می‌دادم.

وی افزود: بعد از بارها و بارها تلاش و عدم پاسخ مناسب تصمیم گرفتم تا کتاب این فیلم‌نامه را در شهر خودم اهواز به چاپ برسانم تا این‌بار مخاطبان و عاشقان و شیفتگان قیصر امین‌پور و همچنین نسل نوجوان و جوانی که کمتر با چنین نام‌هایی در عرصه ادبیات متعهد کشورمان آشنایی و شناخت دارند به واسطه مطالعه این کتاب بتوانند تا با بخش‌های زیست زندگی و تاثیرگذاری او آشنا شوند.

فیلمنامه را نخوانده اما آن را رد کردند

احمدی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایرنا مبنی‌بر دخل‌وتصرف او در روایت خط داستانی و فیلم‌نامه بی‌بال پریدن گفت با توجه به آنکه روایت این اثر بازتاب تولد تا مرگ شخصیتی حقیقی است که در دوران معاصر ما زندگی کرده اجازه دخل‌وتصرف در آن را نداشتم. این را در مشورت با دوستان دیگر فیلم‌نامه‌نویس نیز مطرح کردم و آن‌ها نیز بر این نکته تاکید داشتند که نباید دخل‌وتصرفی در این امر صورت گیرد چراکه نگاه این فیلم‌نامه بر اساس زندگی واقعی و همه آن‌چیزی بود که قیصر امین‌پور در طول زیست خود تجربه کرده بود و شاید همین نگاه واقعی بود که باعث شد از سوی دوستان در صداوسیما رغبتی برای ساخت این سریال صورت نگیرد.

این مدرس و منتقد ادبی با ابراز گلایه از آنکه حتی دوستان در صداوسیما این فرصت را نگذاشتند تا فیلم‌نامه را کامل بخوانند گفت: آن‌ها اصلا فیلم‌نامه را نخواندند و فقط از من خلاصه طرح خواستند که من در ۲۰ صفحه خلاصه طرح را برای آن‌ها فرستادم و گفتند که زیاد است! کوتاهش کن! و درنهایت من خلاصه طرح سه صفحه‌ای را برای آن‌ها فرستادم و آن را دیدند و بااین‌وجود آن را رد کردند.

وی اظهار داشت: خب این مسئله عجیب است که چگونه می‌توان یک سریال بلند را تنها در سه صفحه خلاصه کرد. این مسلم است که ارزش‌های آن اثر در قالب این طرح خلاصه ۳ صفحه‌ای نه بازتاب داده می‌شود و نه مورد توجه قرار خواهد گرفت.

تاکنون در حوزه تصویر کار ماندگاری از قیصر امین‌پور تولید نشده است

 احمدی درباره کارهایی که پیش‌از این در حوزه تولیدات تصویری درباره‌ زندگی قیصر امین‌پور صورت‌گرفته است با ابراز تاسف از آن که در آرشیو شبکه‌های استانی هیچ اثری درباره قیصر امین‌پور وجود ندارد گفت: تنها اثری که در قالب فعالیت تلویزیون درباره این شاعر انقلاب ساخته‌شده به مستندی برمی‌گردد که آن نیز تنها بازتاب‌دهنده‌ی اطلاعات اولیه از زندگی قیصر و آثار اوست.

وی ادامه داد: همه این‌ها در شرایطی است که نه‌تنها قیصر امین‌پور شاعری جریان‌ساز در حوزه ادبیات انقلاب، دفاع مقدس و ادبیات متعهد کشورمان بود که مقام‌معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز به وی علاقه فراوانی داشتند و درباره تلاش برای معرفی او بارها در فرمایشات‌شان تاکید داشته‌اند.

کسی نمی‌داند قیصر امین‌پور با دو دست نقاشی می‌کرد

نویسنده فیلم‌نامه بی‌بال پریدن – روایت زندگی قیصر امین‌پور از تولد تا مرگ – خاطرنشان کرد: این فیلم‌نامه حاوی نکاتی است که بسیاری از دوستداران قیصر امین‌پور نیز آن را نمی‌دانند. به‌عنوان مثال قیصر امین‌پور از دوران کودکی در مدرسه شاهنامه‌خوانی می‌کرد و شاید جالب باشد که بدانید او با دو دست نقاشی و چهره‌نگاری می‌کرد. به‌ویژه چهره معلم‌های خود و دوستان و هم‌کلاسی‌هایش را در مدرسه می‌کشید. من تمام این جزئیات را در فیلم‌نامه آورده ام اما مورد توجه قرار نگرفت.

احمدی در پایان تصریح کرد: چهره‌های فرهنگ و هنر کشورمان مانند قیصر امین‌پور متعلق به هیچ نگاه جریان و قشر خاصی نیستند. چرا که آن‌ها در ادبیات معاصر کشورمان تاثیرگذار بوده و فصلی از این جریان ادبی به‌ویژه در حوزه شعر که شناسنامه فرهنگی کشور شناخته می‌شود را نه‌تنها جلو برده‌اند که توانستند جریان و موج و نظم نوینی در آن ایجاد کنند. پس بر تمامی هنرمندان و به‌ویژه مسئولان فرهنگی و هنری واجب است تا درباره معرفی چنین چهره‌هایی به‌ویژه به نسل‌های جدید انقلاب تلاش و کوشش کنند.

قیصر امین‌پور، شاعر و استاد فقید دانشگاه از موسسان حوزه هنری و دفتر شعر جوان و در دوره‌ای دبیر شعر هفته‌نامه سروش و سردبیر ماهنامه‌ ادبی – هنری سروش بود.

این شاعر متولد دوم اردیبهشت ماه ۱۳۳۸ در گتوند (استان خوزستان) پس از مصدوم شدن در حادثه رانندگی در سال ۱۳۷۸ و تحمل سال ها رنج و بیماری بر اثر این سانحه، بامداد سه‌شنبه هشتم آبان ۱۳۸۶ در بیمارستان دی تهران درگذشت و در زادگاهش گتوند خوزستان به خاک سپرده شد.

تنفس صبح و در کوچه آفتاب (۱۳۶۳)، آینه‌های ناگهان (۱۳۷۲)، گل‌ها همه آفتابگردانند (۱۳۸۰) و دستور زبان عشق (۱۳۸۶) از مجموعه‌های شعر قیصر هستند.

توفان در پرانتز (نثر ادبی) و منظومه ظهر روز دهم (برای نوجوانان) (۱۳۶۵)، سنت و نوآوری در شعر معاصر (۱۳۸۳) و شعر و کودکی (۱۳۸۶)، از دیگر آثار این شاعر نام آشنا است.

قیصر امین‌پور در سال ۱۳۶۷ از موسسه گسترش هنر جایزه ویژه نیمایوشیج موسوم به مرغ آمین بلورین را دریافت کرد، وی همچنین در سال ۱۳۷۸ از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یکی از شاعران برتر دفاع مقدس در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ برگزیده شد.

مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیام تسلیت درگذشت امین‌پور نوشتند: «با اندوه و دریغ، خبر تلخ درگذشت شاعر فرزانهٔ انقلاب دکتر قیصر امین‌پور را دریافت کردم. از دست دادن او برای اینجانب و برای همهٔ اصحاب شعر و ادب، خسارت بار است. او شاعری خلاق و برجسته بود و همچنان به سمت قله‌های این هنر بزرگ پیش می‌رفت… او و دوستانش نخستین رویش‌های زیبا و مبارک انقلاب در عرصهٔ شعر بودند و بخش مهمی از طراوت و جلوهٔ این بوستان، مرهون ظهور و رشد آن عزیز و دیگر دوستان همراه اوست.»