به چشم برهم زدنی سال کرونا زده‌ی ۱۳۹۹ به نیمه رسید و سینمای ایران اگرچه در این چند ماه دوران عجیبی را پشت سر گذاشته است، اما احتمالا پاییز و زمستان پرحادثه‌تری را هم پیش رو خواهد داشت.
به گزارش خط سوم هنر، انگار همین دیروز بود که در بحبوحه اتفاق‌های تلخ پاییز و زمستان سال ۱۳۹۸، چراغ سالن‌های سینما کم فروغ شد و سینماگران فکر چاره بودند تا با شروع سال نو جبران مافات کنند اما در سال جدید، رونق از سینما چنان رخت بربست که فقط باید در تاریخ نوشته شود.

اگر قرار باشد سینما را در ۶ ماه ابتدایی سال ۹۹ مرور کنیم حتما باید به عقب‌تر و ماه‌های آخر سال گذشته برگردیم که اتفاق‌های مختلف سالن‌ها را هر از چندی به تعطیلی می‌کشاند و بعد هم شیوع یک ویروس ناشناخته سینماها را به تعطیلی کامل برد. در آن روزها اصلا تصور نمی‌شد که این وضعیت خیلی طولانی باشد و حتی وقتی بعد از چهار ماه تعطیلی، سینماها از ابتدای تیر به طور رسمی باز شدند خیلی‌ها بر این عقیده بودند که مردمِ خسته از قرنطینه با اکران فیلم‌های خوب راهی سالن‌ها می‌شوند ولی آنچه اتفاق افتاد نه تنها غیرقابل پیش‌بینی بود، بلکه وضعیتی نگران کننده را پیش روی اهالی سینما قرار دارد.

فروش سینما در این ۶ ماه چقدر بود؟

فروش کم و استقبال ناامیدکننده‌ی مردم از فیلم منتخب جشنواره فجر (شنای پروانه) که پیش‌بینی می‌شد یکی از پرفروش‌های امسال باشد همه معادله‌ها را بر هم زد و الان دیگر کمتر کسی از امید به بهبود اوضاع در این سال صحبت می‌کند و بیشتر براین تاکید می‌شود که این ۶ ماه پایانی سال هم بگذرد و شاید سال بعد شرایط تغییر کند.

یکی از مهم‌ترین دلایل این رکود از سوی سینمایی‌ها همراهی نکردن تلویزیون عنوان می‌شود که تقریبا تعطیلی سینما را به مردم القا کرده و برخی از فعالان سینما می‌گویند حتی وقتی اقوام‌شان می‌شنوند، سینما باز است تعجب می‌کنند.

در این ۶ ماه آمار فروش سینمای ایران قاعدتا باید در دو بخش محاسبه شود؛ یکی اکران سینمایی و دیگری اکران آنلاین که همه‌گیری کرونا دلیل راه‌اندازی جدی آن در سینمای ایران شد.

در پلتفرم‌های پخش فیلم تا به حال فیلم‌هایی از جمله «خروج»، «طلا»، «زیرنظر»، «بهت»، «تیغ و ترمه»، «مهمان‌خانه ماه نو»، «هفت و نیم»، «حکایت دریا»، «لتیان»، «گیلدا»، «بنفشه آفریقایی» و «کشتارگاه» اکران آنلاین شده‌اند و اگرچه بعضی از آن‌ها به تناسب شرایط فعلی فروش نسبتا خوبی داشته‌اند اما امکان دسترسی به تعداد مخاطب و میزان فروش آن‌ها بجز آنچه از طریق خود سامانه‌ها اعلام می‌شود نیست.

اکران آنلاین اگرچه در روزهای نیمه تعطیل سینماها یک امکان ویژه برای فیلم‌های پشت خط اکران بود، ولی به هر حال هنوز شرایطی برای جلوگیری از قاچاق فیلم‌هایی که به این شکل اکران می‌شوند، ایجاد نشده است و هر فیلمی که روی این سامانه‌ها برای تماشا در دسترس قرار می‌گیرد در مدت چند ساعت کپی می‌شود.

اما از آن سو سینماداران همچنان در تلاش هستند تا به هر شکلی که شده سالن‌های سینما بسته نشوند و برهمین اساس فیلم‌هایی روی پرده رفته‌اند که البته هیچ کدام در ترغیب مردم به سینمارفتن موفق نبوده‌اند بویژه آنکه تبلیغی هم برای فیلم‌ها انجام نمی‌شود.

در این ۶ ماه آمار مخاطب و فروش سینمای ایران افت قابل ملاحظه‌ای نسبت به سال قبل داشته و با اکران حدود ۲۰ فیلم سینمایی و مستند در سینماها، نزدیک به پنج میلیارد تومان فروش داشته است. این در حالی است که فقط بهار سال گذشته با اکران ۱۹ فیلم بیش از ۱۱۳ میلیار تومان فروش در سینما ثبت شده بود.

کاهش فروش فیلم‌ها، سنگین شدن ترافیک پشت خط اکران بر تولید فیلم‌ هم تاثیر زیادی داشته و خیلی‌ها در شرایط فعلی حاضر نیستند برای ساخت فیلمی تازه ریسک کنند.

شورای صنفی نمایش و اتحادی که در دوران کرونا به ثبت رسید

در این چند ماه بهار و تابستان اگرچه وضعیت سالن‌های سینما و اکران بیش از هر چیزی مورد بحث بود، اما اتفاق‌های دیگری هم در این عرصه رخ داد که اشاره‌ای به آن‌ها می‌شود.

یکی از این اتفاق‌های پرحاشیه این مدت که به ماجرای اکران فیلم‌ها نیز مرتبط می‌شد، شورای صنفی نمایش بود که با اختلاف‌های پیش آمده بر سر حضور نماینده کانون کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها، برای اولین بار در چند سال گذشته خانه سینما را با یک موضع‌گیری تند مقابل سازمان سینمایی و رییس قرار داد. در این مدت شورای صنفی نمایش بنا به اظهارنظرهایی، از موضع صنفی بودن خارج شد و خیلی‌ها آن را یک شورای دولتی دانستند.

یکی از دلایل بروز چنین اتفاقی انتخاب محمدحسین فرحبخش از سوی رییس سازمان سینمایی (حسین انتظامی) به عنوان نماینده تهیه‌کننده‌ها بود که برخی چنین انتخابی را آن هم به دلیل معرفی نشدن یک نماینده از میان تهیه‌کننده‌ها، نوعی مقابله‌ی انتظامی با این صنف‌ها عنوان می‌کردند.

هرچند شاید همین اتفاق بالاخره بهانه‌ای شد تا تهیه‌کننده‌ها با هم متحد شده و یک اتحادیه تشکیل دهند. در این راستا انتظامی هم اختیارات ویژه‌ای به این اتحادیه داد و قرار شد نمایندگان اتحادیه در شورای پروانه ساخت (سینمایی) و شورای صنفی نمایش جایگزین اعضای موجود شوند.

جنجال شبکه نمایش خانگی

البته شاید بیراه نباشد اگر مناقشه بین وزارت ارشاد و صدا و سیما بر سر شبکه نمایش خانگی را هم یکی از دلایل سرعت بخشی در این اتحاد صنفی دانست، چرا که خیلی زود پس از اعلام چنین تشکلی، بیانیه‌ای در اعتراض به خواسته‌ها و پیگیری‌های تلویزیون برای کنترل شبکه نمایش خانگی منتشر کردند. در این چند ماه بسیاری از صنف‌های خانه سینما و نیز هنرمندان در اعتراض به طرح تعدادی از نمایندگان مجلس برای اصلاح قانون در امور نمایش خانگی به سود صدا و سیما و حاشیه‌های پیش آمده بر سر مجوز برخی برنامه‌های تولیدی این شبکه بیانیه داده یا به انتقاد پرداختند.

انتخابات پرحاشیه خانه سینما

بجز این‌ها یکی از اتفاق‌های مهم چند وقت اخیر سینما، برگزاری انتخابات خانه سینما بود که با شرایط خاص کرونایی و با محدودیت برگزار شد، اما با توجه به اعتراض یکی دو صنف که انتخابات را غیرقانونی می‌دانستند، پروسه تایید توسط وزارت ارشاد نسبتا طولانی شد ولی در نهایت با تایید صحت انتخابات، محمدعلی نجفی به عنوان رییس هیات مدیره جدید خانه سینما معرفی شد تا در کنار علیرضا نجف‌زاده، روانبخش صادقی، پژمان مظاهری‌پور، بهمن اردلان، آتیلا پسیانی، علی قائم‌مقامی، به عنوان اعضای هیات مدیره و کامران ملکی به عنوان بازرس خانه سینما احتمالا مدیرعامل جدیدی را برای خانه سینما معرفی کنند.

یک مراسم و کلی شاکی در روز ملی سینما

نحستین چالش پیش‌روی این هیات مدیره برگزاری جشن خانه سینما در روز ملی سینما بود که از مدت‌ها قبل محل بحث و گمانه زنی بود ولی در آخر همه چیز محدود به برپایی مراسمی با محوریت جشنواره جهانی فجر برای تجلیل از افتخارآفرینان بخش بین‌المللی سینمای ایران شد که البته همین مراسم به اندازه چند جشن خانه سینما حاشیه داشت.

مهم‌ترین مسئله‌ای که پس از برگزاری این مراسم بازتاب داشت، انتقاد مستندسازان از بی‌توجهی به افتخاراتی بود که سال گذشته در عرصه بین‌الملل کسب شده بود. پس از آن صدای اعتراض فیلم‌کوتاهی‌ها و انیمیشینی‌ها نیز درآمد اما انتقاد آخر را فاطمه معتمدآیا مطرح کرد که گفت: در این مراسم پیش از همه ما باید از پخش‌کننده‌های بین‌المللی تقدیر می‌شد که هر آنچه از سینمای ایران به دنیا معرفی شده مدیون تلاش پخش‌کننده‌هاست.

تعطیلی یک جشنواره و روزهای مبهم پیش‌رو

دیگر اتفاق مهم سینمای ایران در بهار امسال تعطیلی جشنواره جهانی فجر بود که در ابتدا قرار بود به تعویق بیفتد، اما به دلیل نامشخص بودن شرایط پیش آمده از شیوع کرونا این رویداد به سال آینده موکول شد.

با این حال چگونه برگزار شدن دیگر جشنواره‌های مهم سینمایی مثل فیلم کوتاه تهران، مستند حقیقت و بخش ملی فجر از دغدغه‌های جدی مدیران و سینماگران است.

در این چند ماه سینماگران و سالن‌دارها خواستار حمایت دولت بودند و سازمان سینمایی هم پیگیری‌ها و مصوبه‌هایی را برای اعطای وام داشت، اما با این وجود و به دلیل ادامه روزهای کرونایی و بدتر شدن اوضاع مشکلات معیشتی اهالی سینما روز به روز بیشتر می‌شود و مشخص نیست برای نیمه دوم سال چه چاره‌ای اندیشید شده است.

و اما در آخرین روزهای تابستان خبرهای غیر رسمی و تایید نشده ای منتشر می شود که حسین انتظامی قرار است به عنوان سفیر به فرانسه برود و بزودی سازمان سینمایی را ترک می کند، این خبر هنوز تایید رسمی نشده است اما گمانه زنی ها برای جایگزین این مدیر سینمایی این روزها زیاد است.

البته در ۶ ماه اول سال هنرمندانی چون خسرو سینایی، منوچهر طیاب، محمد علی کشاورز، بهمن مفید،مسعود مهرابی، ماه چهره خلیلی، سیروس گرجستانی و…. از دنیا رفتند که در گزارش مبسوطی یادشان را گرامی خواهیم داشت.