دومین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در حالی با موضوع «فرهنگی، اجتماعی و سیاسی» کلید خورد که بنابر پیش‌بینی‌ها سهم «فرهنگ و هنر» در آن تقریباً‌ هیچ بود.

خبرگزاری مهر – گروه هنر- محمد صابری: اصلاً دور از انتظار نبود. از همان انتخاب عنوان «فرهنگی، اجتماعی و سیاسی» هم قابل پیش‌بینی بود که دومین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری قرار نیست رنگ و بویی از فرهنگ و هنر داشته باشد. با این همه اما در برهوت موضع‌گیری حتی حداقلی نامزدهای تکیه بر مهمترین کرسی اجرایی کشور درباره «فرهنگ و هنر» قرار گرفتن عنوان «فرهنگ» در سرفصل‌های موضوعی یک مناظره، کفایت می‌کرد تا دغدغه‌مندان این حوزه با امیدی حداقلی چشم به قاب تلویزیون بدوزند و به تمنای حتی یک «شعار»، پرسش‌ها و پاسخ‌های دومین قسمت از «مناظره ۱۴۰۰» را به تماشا بنشینند؛ امیدی که حتی به اندازه همان یک «شعار» هم پاسخ دریافت نکرد، چه رسد به «هدف‌گذاری» و «برنامه»!

باید این واقعیت را پذیرفت که «فرهنگ» این بار هم همچون همیشه و همچون تمام چهار دهه گذشته، در عرصه تاخت و تاز تبلیغاتی نامزدهای پست «ریاست دولت» برای توفیق در میدان انتخابات، مهجور مانده است و اگر بخواهیم تعارف را کنار بگذاریم باید اعتراف کنیم که مهجور هم باقی خواهد ماند؛ انتظار معجزه نباید داشت!

برای تبیین و تشریح این مهجوریت احتمالاً نیاز به تلاش نیست و همه مخاطبان دومین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، به‌خصوص آن گروه که حداقل دغدغه‌ای در این حوزه دارند به‌خوبی نشانه‌های عیان این «بی‌محلی» و «تخفیف» را نه فقط در پاسخ‌ها و جمله‌سازی‌های «تبلیغاتی» نامزدها که حتی در ترکیب و ادبیات پرسش‌های به‌ظاهر کارشناسی‌شده برای این گفتگوی جمعی، مشاهده کرده‌اند.

این شرایط در حالی است که مقام معظم رهبری همین یک سال پیش و در تبیین اولویت‌های کشور به بهانه آغاز به کار مجلس یازدهم دو مقوله «فرهنگ» و «اقتصاد» را هم‌تراز با هم، در صدر اولویت‌های کشور مورد تأکید قرار دادند؛ اولویت‌هایی که به نظر می‌رسد برخلاف دیدگاه کارشناسانه رهبر انقلاب، در اتاق‌های فکر طراحی «شعارها و رویکردهای تبلیغاتی» برای نامزدهای ریاست جمهوری، چندان هم‌تراز دیده نشده‌اند و به همین بهانه هم «غم معاش» و «سفره‌های خالی مردم» هدف‌های جذاب‌تر برای «شکار رأی بیشتر» قلمداد شده است.

این ماجرا زمانی تراژیک‌تر می‌شود که فراتر از رویکرد نامزدهای انتخابات، زمانی که فرصت مطالبه و پرسش‌گری از آن‌ها در قاب «رسانه ملی» فراهم شده و قرار است بر مبنای سوالات طراحی شده دیدگاه‌های آنان در موضوع «فرهنگ» به چالش کشیده شود، این فرصت به‌راحتی سوخت می‌شود و در کمال تعجب حتی یک سوال در موضوع مرتبط با حوزه «فرهنگ و هنر» پیش روی نامزدها قرار نمی‌گیرد.

اهم سرفصل‌های مورد پرسش از نامزدها در مناظره‌ای با موضوع «فرهنگی، اجتماعی و سیاسی» را مرور کنیم؛ محیط زیست، برجام، نظام سلامت، ازدواج، فعالیت‌های میان بخشی دولت، دانش علمی و هسته‌ای، امید، ناباروری، فاصله طبقاتی، سند تحول آموزش و پرورش، نظام آموزشی، تحریم و…

درست است که در یک برداشت عام و فراگیر از مفهوم «فرهنگ» می‌توان بخشی از این سرفصل‌ها را با اغماض ذیل این حوزه تعریف کرد، اما زمانی که صحبت از انتخاب عالی‌ترین مقام اجرایی کشور است، طبیعتاً «فرهنگ» دیگر نه یک مفهوم عام و با دامنه دربرگیری چنین مبسوط که کلیدواژه‌ای ناظر به یک حوزه اجرایی مشخص با مسائل و مشکلات اجرایی محدود و ملموس است. این درست همان نکته‌ای است که همزمان از سوی نامزدهای ریاست‌جمهوری و طراحان دومین مناظره انتخاباتی در قاب رسانه ملی مورد غفلت قرار گرفته است.

گفتنی‌ها درباره غفلت از «فرهنگ و هنر» بسیار است و پخش دومین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری تنها بهانه‌ای برای طرح چندباره قصه این مهجوری شد. با این همه اما با حداقل امید بابت توجه نیم‌بند برخی از نامزدهای محترم به چالش‌ها و دغدغه‌های کلیدی حوزه «فرهنگ و هنر» در زمان باقی‌مانده به برگزاری انتخابات، در حد حوصله این نوشتار کوتاه، بخشی کوچک از اهم این مسائل را به‌صورت فهرست‌وار مرور می‌کنیم؛ باشد که صدای مظلومیت «فرهنگ و هنر» به گوش کسی برسد و زخم ماسیده بر پیکر نحیف فعالان این حوزه، مرهمی در آینده داشته باشد.

سوالاتی که جایش در «مناظره فرهنگی» بود اما پرسیده نشد؛

۱- حل بحران معیشت و بلاتکلیفی بیمه‌ای فعالان حوزه فرهنگ و هنر از سینما، تئاتر، موسیقی و هنرهای تجسمی گرفته تا اصحاب قلم و فعالان حوزه نشر که از دوران کرونا به یادگار مانده است، چه سهمی از برنامه‌های نامزدها برای دولت آتی دارد؟

۲- اصولاً «اقتصاد فرهنگ و هنر» و توجه به بنیان‌های اقتصادی این حوزه چه جایگاهی در طراحی سوالات و برنامه‌های نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دارد؟

۳- قدرت گرفتن روزافزون فضای مجازی در میدان خطیر فرهنگ و هنر و سامان‌دهی بسترهای نوظهور عرضه محصولات فرهنگی و هنری آیا اولویتی در بخش فرهنگی دولت آینده خواهد داشت؟

۴- «فرهنگ عمومی جامعه» و مسائل مبتلا به جوانان و نیاز آن‌ها به محصولات فرهنگی و هنری تا چه اندازه در اولویت نامزدهای محترم قرار دارد؟

۵- اصلاح فرآیند معیوب تعامل میان دستگاه‌های متولی حوزه فرهنگ و هنر، در درون و بیرون ساختار دولت و رسیدن به هم‌افزایی مثبت در این حوزه آیا مورد توجه هیچیک از نامزدها بوده است؟

۶- طرح دولت آینده برای حل بحران پیچیده و پردست‌انداز «کپی‌رایت» و تضمین حقوق مؤلفان به‌ویژه در حوزه محصولات هنری، چیست؟

۷- آیا بازار در حال احتضار نشر با شمارگان پایین کتاب در حد ۱۰۰ نسخه اصلاً از منظر سیاست‌گذاری فرهنگی مورد توجه بوده است؟

۸- وضعیت اسفبار قیمت کاغذ به عنوان یک کالای استراتژیک چرا در هیچیک از برنامه‌های اجرایی نامزدها مورد توجه نیست؟

۹- ارتقای کمی و کیفی مسائل دینی در جامعه میان جوانان به عنوان پیشران حرکت کشور چرا مورد بی‌توجهی قرار گرفته و آیا مشخصاً هیأت‌های مذهبی به عنوان بخش زیادی از جامعه برای ارتقای سلامت معنوی نیاز به برنامه ندارد؟

۱۰- در حالی که اسباب‌بازی و گیم به‌عنوان یکی از صنایع سودآور در جهان مطرح است اما در ایران به مساله بی‌توجهی شده است؛ آیا بخش عظیمی از جوانان با گوشی‌های هوشمند به عنوان گیمر فعال هستند در این مناظره دیده شدند؟