«در نخستین فصل پروژه بررسی و شناسایی مجموعه کافِرکِلی‌ها (مجموعه‌ دستکند صخره‌ای و کوهستانی) در شهرستان آمل در مازندران، نخستین شواهد از وجود استودان، گور دخمه و مقبره در البرز میانی، کشف و شناسایی شد.»

به گزارش خط سوم هنر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، میثم فلاح – سرپرست هیئت باستان‌شناسی مجموعه کافرکلی‌ها – با اعلام این خبر گفت: در بررسی‌های انجام‌شده تا امروز که نزدیک به ۱۰ مجموعه در روستاهای کوهستانی دره هراز بخش لاریجان مانند «کَهرود»، «پَنجاب»، «نیاک»، «پُل مون»، «اِنهِه»، «گَزانه» و «مَلار» بررسی، شناسایی و مستندنگاری شده‌اند، شواهد جذابی از موجودیت کارکردهای متفاوت برای ما آشکار شده است، به طوری‌که تحلیل‌های ابتدایی نشان می‌دهد که در نهایت دو مجموعه از نظر کاربرد می‌توانست شبیه به هم باشد و دیگر محوطه‌ها از منظر عملکرد متفاوت هستند.

این باستان‌شناس با بیان این‌که مهمترین تحلیل‌های اولیه از این مجموعه‌های دستکند، نشان از کاربری استودان، گوردخمه و مقبره (شاید یکی از شاهک‌نشین‌های البرز) دارد و این فرایض، با مبنای کاملاً علمی، محصولی از مقایسه ابعاد، فرم، شکل و گونه با نمونه‌های مشابه در کشور است، ادامه داد: در فرضیه آرامگاهی، شکل و شمایل ساختاری و فضای تدفین به‌صورت تخم مرغی (یا وان مانند) در بستر سنگی این دستکندها حفر شده و با مصالح سنگ و آجر و ملات گچ و ساروج مشخص بود. همچنین در فرضیه گوردخمه، نوع پلان تو در تو و اتاقک شکل (در یکی از آن‌ها، چهار اتاق در دل کوه و مرتبط با هم ایجاد شده) و بقایای ملات بر بدنه ورودی که احتمالاً زمانی بسته بودن در آن را قوت می‌بخشد، وجود داشت. از سوی دیگر در فرضیه استودان، شکل، ساختار و فضای داخلی و ایجادشده آن با نمونه‌های استودان‌های استان فارس مشابه بوده و برخی به گونه شکلی، قوسی و استوانه‌ای بوده‌اند.

سرپرست هیئت باستان‌شناسی با اشاره به این‌که این فرایض زمانی برای ما محتمل‌تر می‌شود که همه این مجموعه‌ها در کنار منابع آبی (رودخانه، حوضچه‌های طبیعی آب، آبشار و رودهای میان دره‌ای) ایجاد شده‌اند افزود: مجاورت این مجموعه‌ها در کنار منابع آبی را می‌توان به نظریه‌های مطروحه آئینی در ارتباط با مهرپرستی در منطقه البرز و آمل ربط و بسط داد.

او با ابراز امیدواری برای کشف نقوش، خط و علائمی در این مجموعه بر اساس شواهد و آنالیزهای انجام‌شده تا امروز، گفت: در این شرایط می‌توان به استنادهای دقیق‌تر و متقن‌تر اشاره کرد، علاوه بر این‌که کارکرد دیده‌بانی و استقرار موقت برخی مجموعه‌های بررسی‌شده، همچنان به قوت خویش باقی است.

فلاح تاکید کرد: بررسی‌های باستان‌شناسی کافرکلی‌ها به مرور ناشناخته‌هایی را از خود نشان می‌دهد که بیشتر از گذشته بر اهمیت موضوع بررسی روشمند، با یک برنامه‌ریزی دقیق و آکادمیک و پلان‌دار تاکید می‌کند.